Wierzymy, że sytuacje bez wyjścia nie istnieją

W dniu 1 stycznia 2016r. weszła w życie Ustawa z dnia 15 maja 2015r. Prawo restrukturyzacyjne (dalej ustawa PrRestr). Ustawa PrRestr dokonała szerokiej nowelizacji ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze w szczególności poprzez zniesienie postępowania układowego (postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu) oraz postępowania naprawczego, w miejsce których wprowadzone zostały postępowania restrukturyzacyjne określone ustawą PrRestr.

Wraz z wejściem w życie ustawy PrRestr powołany został nowy zawód doradcy restrukturyzacyjnego. Licencjonowany doradca restrukturyzacyjny jest uprawniony do świadczenia usług w zakresie szeroko rozumianego, pozasądowego doradztwa restrukturyzacyjnego i upadłościowego.

Ustawa PrRestr reguluje zasady zawierania przez dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością układu z wierzycielami, skutki takiego układu oraz zasady przeprowadzania działań sanacyjnych.

Przepisy ustawy PrRestr stosuje się co do zasady do przedsiębiorców. Przepisów ustawy nie stosuje się do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów).

Celem postępowania restrukturyzacyjnego / ustawy PrRestr jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Ustawa PrRestr. wprowadza zasadę pierwszeństwa postępowania restrukturyzacyjnego przed postępowaniem upadłościowym.

Ustawa PrRestr wprowadziła cztery rodzaje postępowań:

1. Postępowanie o zatwierdzenie układu.
2. Przyśpieszone postępowanie układowe.
3. Postępowanie układowe.
4. Postępowanie sanacyjne.

Postępowanie restrukturyzacyjne wszczynane jest co do zasady na wniosek dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Wymagania co elementów formalnych wniosku o otwarcie postępowania są zróżnicowane w zależności od rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego.

Uwzględniając wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego Sąd wydaje postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego (nie dotyczy postępowania o zatwierdzenie układu).

W postępowaniu restrukturyzacyjnym w zależności od rodzaju postępowania sporządza się spis wierzytelności, spis wierzytelności spornych, plan restrukturyzacyjny oraz spis inwentarza.

Wraz z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego (poza postępowaniem o zatwierdzenie układu) powstają określone skutki dla sytuacji prawnej i faktycznej dłużnika. W szczególności skutkiem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu wyznaczenie dnia układowego) jest powstanie zobowiązań układowych (opisane poniżej). Zobowiązania układowe nie mogą być spełniane przez dłużnika ani przez zarządcę. Zakazowi spełnienia świadczeń układowych odpowiada nakaz spełnienia świadczeń nie objętych układem.

Układ w postępowaniu restrukturyzacyjnym obejmuje co do zasady wierzytelności osobiste dłużnika powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Układ nie obejmuje natomiast wierzytelności ze stosunku pracy oraz wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo na mieniu dłużnika, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem. Układ – bez możliwości wyrażenia zgody przez wierzyciela na objęcie wierzytelności układem – nie obejmuje: wierzytelności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby itp., roszczeń o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw; wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej lub sanacyjnej; oraz wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego, których płatnikiem jest dłużnik.

Propozycje układowe w postępowaniu restrukturyzacyjnym składa co do zasady dłużnik. Propozycje układowe mogą również zostać złożone przez radę wierzycieli (o ile została powołana), nadzorcę sądowego albo zarządcę, albo wierzyciela lub wierzycieli mający łącznie więcej niż 30% sumy wierzytelności. Propozycje układowe określają sposób restrukturyzacji zobowiązań dłużnika.

Propozycje układowe mogą przewidywać podział wierzycieli na grupy obejmujące poszczególne kategorie interesów.

Głosowanie nad układem odbywa się na zgromadzeniu wierzycieli (poza postępowaniem o zatwierdzenie układu). Na zgromadzeniu wierzycieli prawo głosu mają wierzyciele, których wierzytelności zostały umieszczone w zatwierdzonym spisie wierzytelności, oraz wierzyciele, którzy stawią się na zgromadzeniu wierzycieli i przedłożą sędziemu-komisarzowi tytuł egzekucyjny stwierdzający ich wierzytelność. Sędzia-komisarz może na wniosek wierzyciela i po wysłuchaniu dłużnika dopuścić do udziału w zgromadzeniu wierzycieli wierzyciela, którego wierzytelność jest uzależniona od warunku zawieszającego lub jest sporna i została uprawdopodobniona.

Układ przyjęty przez zgromadzenie wierzycieli zatwierdza sąd.

Układ wiąże wierzycieli, których wierzytelności według ustawy są objęte układem, chociażby nie zostały umieszczone w spisie wierzytelności.

Układ nie wiąże wierzycieli, których dłużnik nie ujawnił i którzy nie byli uczestnikami postępowania.

Postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzenia układu bądź albo o odmowie zatwierdzenia układu.

Postępowanie restrukturyzacyjne może zostać umorzone w przypadkach ściśle w ustawie PrRestr wskazanych.

Po zatwierdzeniu układu dłużnik realizuje układ zgodnie z jego warunkami.

OPIS POSZCZEGÓLNYCH POSTĘPOWAŃ RESTRUKTURYZACYJNYCH

1.POSTĘPOWANIE O ZATWIERDZENIE UKŁADU

Postępowanie o zatwierdzenie układu umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu. Może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie o zatwierdzenie układu jest postępowaniem prowadzonym z minimalnym udziałem Sądu. W postępowaniu tym nie wydaje się postanowienia o otwarciu postępowania (jak w przypadku pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych). Postępowanie o zatwierdzeniu układu jest przeznaczone dla dłużników, którzy mogą samodzielnie się porozumieć z wierzycielami.

Dłużnik w ramach postępowania o zatwierdzenie układu uzyskuje ochronę przez egzekucją (zabezpieczeniem) dopiero z dniem wydania przez Sąd postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu. W okresie od dnia wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu do dnia uprawomocnienia się tego postanowienia nie wolno kontynuować ani wszczynać przeciwko dłużnikowi postępowań egzekucyjnych ani wykonywać postanowień o zabezpieczeniu co do wierzytelności objętych z mocy prawa układem. Postępowania takie zawieszają się z dniem wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu, umarzają się zaś z dniem uprawomocnienia się tego postanowienia. Zakaz wszczynania i kontynuowania postępowań egzekucyjnych nie dotyczy możliwości wszczynania i prowadzenia egzekucji przez wierzyciela rzeczowego (posiadającego zabezpieczenie rzeczowe np. hipoteka, zastaw) z przedmiotu zabezpieczenia.

Dłużnik w toku postępowania o zatwierdzenie układu od momentu zawarcia umowy z nadzorcą układu do momentu wydania przez Sąd postanowienia w przedmiocie zatwierdzenie układu nie doznaje ograniczeń w zarządzie majątkiem. Po wydaniu przez Sąd w/w postanowienia dłużnik uprawniony jest tylko do podejmowania czynności zwykłego zarządu. Na pozostałe czynności dłużnik musi uzyskać zgodę nadzorcy sądowego (od dnia wydania w/w postanowienia nadzorca układu wykonuje uprawnienia nadzorcy sądowego).

Postępowanie o zatwierdzenie układu dzieli się na dwa etapy: pozasądowy oraz sądowy.

1. etap pozasądowy:

• Dłużnik dokonuje wyboru nadzorcy układu, z którym zawiera umowę o sprawowaniu nadzoru nad przebiegiem postępowania (umowa może zostać zawarta z osobą posiadają licencję doradcy restrukturyzacyjnego).
• Dłużnik ustala dzień układowy (z dniem układowym powstają skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, wierzytelności za okres sprzed dnia układowego objęte są układem tj. podlegają restrukturyzacji, wierzytelności za okres po dniu układowym nie są objęte układem, według stanu na dzień układowy określa się wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem).
• Nadzorca sądowy sporządza spis wierzytelności oraz spis wierzytelności spornych.
• Dłużnik zbiera głosy na piśmie przedstawiając wierzycielom karty do głosowania;

2. etap sądowy – występuje gdy układ został przyjęty przez wierzycieli. W takim przypadku:

• Dłużnik składa do sądu wniosek o zatwierdzenie układu, Do wniosku załącza się sprawozdanie nadzorcy układu.
• Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu.

Po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzeniu układu dłużnik wykonuje układ zgodnie z jego warunkami.

2. PRZYŚPIESZONE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE

Przyspieszone postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie. Może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Przyspieszone postępowanie układowe otwiera Sąd w formie postanowienia. Postanowienie to jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania.

Przyspieszone postępowanie układowe zostało oparte na zasadzie szybkości. W ramach tego postępowania ustawodawca określił krótki, bo zaledwie dwu tygodniowy termin na dokonanie określonych czynności przez nadzorcę sądowego (sporządzenie i złożenie: planu restrukturyzacyjnego, spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych). Niezwłocznie zaś po złożeniu przez nadzorcą sądowego w/w dokumentów sędzia-komisarz wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Z dniem otwarcia postępowania mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą układową. Spisu inwentarza nie sporządza się.

Wraz z otwarciem przyśpieszonego postępowania układowego powstają określone skutki dla sytuacji prawnej i faktycznej dłużnika w zakresie jego praw i obowiązków, majątku, zobowiązań, umów których stroną jest dłużnik czy możliwości prowadzenia spraw sądowych i egzekucyjnych z udziałem dłużnika. Skutki te określone zostały szczegółowo w art. 238 – 260 ustawy PrRest.

W przyśpieszonym postępowaniu układowym dłużnik uzyskuje ochronę majątku przez kontynuowaniem i wszczynaniem przez wierzycieli egzekucji i wykonywaniem postanowień o udzielenie zabezpieczenia na zasadach jak w postępowaniu o zatwierdzeniu układu od momentu wydania przez Sąd postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu.

Dłużnik w toku postępowania uprawniony jest do podejmowania czynności zwykłego zarządu, na pozostałe czynności dłużnik musi uzyskać zgodę nadzorcy sądowego.

W ramach przyśpieszonego postępowania układowego (po wydaniu przez Sąd postanowienia o otwarciu postępowania) można wyróżnić następujące n/w fazy:

• Sporządzenie przez nadzorcę sądowego spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz planu restrukturyzacyjnego, przy czym po sporządzeniu spisu wierzytelności dłużnikowi przysługuje prawo do zgłoszenia zastrzeżeń co do umieszczenia wierzytelności w spisie wierzytelności – takie prawo nie przysługuje innym uczestnikom postępowania.
• Wyznaczenie przez Sędziego – Komisarza terminu zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem oraz zawiadomienie wierzycieli ujętych w spisie wierzytelności oraz w spisie wierzytelności spornych o terminie zgromadzenia. Wraz z zawiadomieniem wierzyciela doręcza się propozycje układowe, podział wierzycieli ze względu na kategorię interesów oraz pouczenie co do sposobu głosowania.
• Głosowanie nad układem.
• Rozpoznanie układu przez Sąd (wydanie postanowienia o zatwierdzeniu układu bądź o odmowie zatwierdzenia układu).

3.POSTĘPOWANIE UKŁADOWE

Postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

W postępowaniu o otwarcie postępowania układowego Sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika (instytucja ta nie występuje we wcześniej omówionych rodzajach postępowania). Zabezpieczenie majątku dłużnika może nastąpić poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego, zawieszenie postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikowi w celu dochodzenia należności objętych z mocy prawa układem oraz poprzez uchylenie zajęć rachunku bankowego dłużnika. W przypadku uchylenia zajęcia rachunku bankowego dłużnika, Sąd ustanawia obligatoryjnie tymczasowego nadzorcę sądowego. Ponadto w postępowaniu układowym mogą być stosowane sposoby zabezpieczenia wskazane w ustawie Kodeks postępowania cywilnego.

Postępowanie układowe otwiera Sąd w formie postanowienia. Postanowienie to jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania.

Z dniem otwarcia postępowania mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą układową.

Wraz z otwarciem postępowania układowego powstają określone skutki dla sytuacji prawnej i faktycznej dłużnika w zakresie jego praw i obowiązków, majątku, zobowiązań, umów których stroną jest dłużnik czy możliwości prowadzenia spraw sądowych i egzekucyjnych z udziałem dłużnika. Skutki te są co do zasady są podobne jak w przypadku przyśpieszonego postępowania układowego.

W postępowaniu układowym dłużnik uzyskuje ochronę majątku przez kontynuowaniem i wszczynaniem przez wierzycieli egzekucji i wykonywaniem postanowień o zabezpieczenia na zasadach jak w przyśpieszonym postępowaniu układowym z tą tylko różnicą, że w postępowaniu układowym po zawieszeniu postępowania sumy zajęte, a nie wydane przekazuje się do masy układowej.

Dłużnik w toku postępowania uprawniony jest do podejmowania czynności zwykłego zarządu, na pozostałe czynności dłużnik musi uzyskać zgodę nadzorcy sądowego.

W postępowaniu układowym nadzorca sądowy sporządza plan restrukturyzacyjny oraz spis wierzytelności. Spisu wierzytelności spornych nie sporządza się. Nadzorca sądowy sporządza również spis inwentarza. Wraz ze spisem inwentarza dokonuje się oszacowania mienia wchodzącego do masy układowej. Termin na sporządzenie w/w dokumentów wynosi 30 dni od dnia otwarcia postępowania.

W ramach postępowania układowego (po wydaniu przez Sąd postanowienia o otwarciu postępowania) można wyróżnić następując n/w fazy:

• Sporządzenie przez nadzorcę sądowego spisu wierzytelności, spisu inwentarza oraz planu restrukturyzacyjnego.
• Fakultatywne wnoszenie przez dłużnika i wierzycieli sprzeciwów do spisu wierzytelności i rozpoznawanie tych sprzeciwów przez Sędziego – Komisarza. Sprzeciw wnosi się w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenie o sporządzeniu spisu wierzytelności.
• Po zatwierdzeniu spisu wierzytelności Sędzia – Komisarz wyznacza terminu zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem oraz zawiadamia wierzycieli ujętych w spisie wierzytelności o terminie zgromadzenia. Wraz z zawiadomieniem, do wierzyciela doręcza się propozycje układowe, podział wierzycieli ze względu na kategorię interesów oraz pouczenie co do sposobu głosowania
• Głosowanie nad układem.
• Rozpoznanie układu przez Sąd (wydanie postanowienia o zatwierdzeniu układu bądź o odmowie zatwierdzenia układu).

4.POSTĘPOWANIE SANACYJNE

Postępowanie sanacyjne umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.

Postępowania sanacyjne charakteryzuje się największą ingerencją organów władzy publicznej. Postępowanie to powinno być prowadzone wobec podmiotu, który poza samą restrukturyzacją zobowiązań (w drodze zawarcia układu z wierzycielami) musi przeprowadzić określone czynności prawne i faktyczne skutkując uzdrowieniem sytuacji przedsiębiorstwa. W tym zatem postępowaniu ustawodawca przewidział największy katalog środków, których podjęcie i przeprowadzenie umożliwić ma poprawę sytuacji ekonomicznej dłużnika i przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań.

Wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego – inaczej aniżeli w przyśpieszonym postępowaniu układowym i postępowaniu układowym – może złożyć nie tylko dłużnik, ale również wobec osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego kurator ustanowiony w trybie przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz w stosunku do dłużnika niewypłacalnego będącego osobą prawną wierzyciel osobisty.

W postępowaniu o otwarcie postępowania sanacyjnego – podobnie jak w postępowaniu o otwarcie postępowania układowego – Sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika. Zabezpieczenie majątku może nastąpić jak w postępowaniu o otwarcie postępowania układowego z tą różnicą że w postępowaniu o otwarcie postępowania sanacyjnego Sąd może nadto ustanowić tymczasowego zarządcę.

Postępowanie sanacyjne otwiera Sąd w formie postanowienia. Postanowienie to jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania.

Z dniem otwarcia postępowania mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą sanacyjną.

Zasadą w postępowaniu sanacyjnym jest odebranie dłużnikowi zarządu własnego nad przedsiębiorstwem i ustanowienie zarządcy. Nie mniej jednak jeżeli skuteczne przeprowadzenie postępowania sanacyjnego wymaga osobistego udziału dłużnika i jednocześnie dłużnik daje gwarancję należytego sprawowania zarządu, sąd może zezwolić dłużnikowi na wykonywania zarządu nad przedsiębiorstwem w ramach zwykłego zarządu.

Wraz z otwarciem postępowania układowego powstają określone skutki dla sytuacji prawnej i faktycznej dłużnika w zakresie jego praw i obowiązków, majątku, zobowiązań, umów których stroną jest dłużnik czy możliwości prowadzenia spraw sądowych i egzekucyjnych z udziałem dłużnika. Skutki te co do zasady są podobne jak w przyśpieszonym postępowaniu układowym, nie mniej jednak w postępowaniu sanacyjnym ustawodawca z uwagi na konieczność przeprowadzenia przez dłużnika działań sanacyjnych, przewidział dalej idące skutki nie występujące w innych rodzajach postępowania restrukturyzacyjnego, tj. w szczególności:

• możliwość odstąpienia przez zarządcę od umowy wzajemnej;
• zrównanie skutków postępowania sanacyjnego ze skutkami ogłoszenia upadłości w zakresie stosunków pracy;
• określenie skutków w zakresie spadków otwartych przed dniem i po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego;
• wprowadzenie instytucji bezskuteczności określonych czynności prawnych wobec masy sanacyjnej (również w zakresie rażąco wysokiego wynagrodzenia reprezentanta dłużnika).

W postępowaniu sanacyjnym majątek dłużnika uzyskuje największą – w stosunku do poprzednich rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych – ochronę przez egzekucją. W postępowaniu tym żadna egzekucja skierowana do majątku wchodzącego w skład masy sanacyjnej nie może być kontynuowana a tym bardziej wszczynana po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego (dotyczy także wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia). W postępowaniu sanacyjnym podobnie jak w poprzednich rodzajach postępowaniach z dniem otwarcia postępowania zawieszeniu ulegają postępowania egzekucyjne i zabezpieczające skierowane do majątku wchodzącego w skład masy sanacyjnej.

W postępowaniu sanacyjnym zarządza sporządza plan restrukturyzacyjny oraz spis wierzytelności. Spisu wierzytelności spornych nie sporządza się. Zarządca sporządza również spis inwentarza. Wraz ze spisem inwentarza dokonuje się oszacowania mienia wchodzącego do masy sanacyjnej. Termin na sporządzenie w/w dokumentów wynosi 30 dni od dnia otwarcia postępowania, z tymże termin na sporządzenie planu restrukturyzacyjnego może zostać przedłużony przez Sędziego – Komisarza do trzech miesięcy od dnia otwarcia postępowania.

Plan restrukturyzacyjny wymaga zatwierdzenia przez Sędziego – Komisarza. Po jego zatwierdzeniu zarządca realizuje plan. Przed zatwierdzeniem planu zarządca może podjąć działania mające na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności wykonywania zobowiązań.

W ramach postępowania sanacyjnego (po wydaniu przez Sąd postanowienia o otwarciu postępowania) można wyróżnić następując n/w fazy:

• Sporządzenie przez zarządcę spisu wierzytelności, spisu inwentarza oraz planu restrukturyzacyjnego.
• Zatwierdzenie przez Sędziego – Komisarza planu restrukturyzacyjnego. Realizacja planu przez zarządcę.
• Fakultatywne wnoszenie przez dłużnika i wierzycieli sprzeciwów do spisu wierzytelności i rozpoznawanie tych sprzeciwów przez Sędziego – Komisarza. Sprzeciw wnosi się w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenie o sporządzeniu spisu wierzytelności.
• Po zrealizowaniu całości lub części planu restrukturyzacyjnego nie później jednak aniżeli przed upływem dwunastu miesięcy od dnia otwarcia postępowania zwołanie przez Sędziego – Komisarza zgromadzenia wierzycieli. W przypadku jeżeli we wskazanym powyżej terminie nie został zatwierdzony spis wierzycieli, zwołanie zgromadzenia wierzycieli następuje niezwłocznie po zatwierdzeniu spisu,
• Głosowanie nad układem.
• Rozpoznanie układu przez Sąd (wydanie postanowienia o zatwierdzeniu układu bądź o odmowie zatwierdzenia układu).